|
== 02==
अतिपरिचयादवज्ञा ।
अतिलोभो विनाशाय ।
Charu Deva Shastri.
अतितृष्णा न कर्तव्या ।
A Manual of Sanskrit Translation for College
अति सर्वत्र वर्जयेत् ।
Students. Lahore: Malhotra Brothers, 1939
अधिकस्याधिकं फलम् ।
अनतिक्रमणीया हि नियतिः ।
'''Maxims and Proverbs'''
अल्पश्च कालो बहवश्च विघ्नाः ।
अलभ्यो लाभः ।
अव्यापारेषु व्यापारः ।
1. saṁhatiḥ çreyase sthemne bhidā vidhvaṁsakārinī ,
अहिंसा परमो धर्मः ।
United we stand; divided we fall.
अभद्रं भद्रं वा विधिलिखितमुन्मूलयति कः ।
अर्थो हि लोके पुरुषस्य बन्धुः ।
2. patanāntāḥ samucchrayāḥ ,
atyārūḍhirbhavati mahatāmapyapabhraṁçaniṣṭhā ,
आकृतिर्बकस्य दृष्टिस्तु काकस्य ।
All rise must end in a fall.
आये दुःखं व्यये दुःखं धिगर्थाः कष्टसंश्रयाः ।
इक्षुः मधुरोऽपि समूलं न भक्ष्यः ।
3. atidarpe hatā lañkā ,
इतः कूपः ततस्तटी ।
Pride goeth before a fall.
इतो भ्रष्टस्ततो भ्रष्टः ।
ईश्वरेच्छा बलीयसी ।
4. upakāraḥ pratyupakāreṇa niryātayitanyaḥ ,
उत्पद्यन्ते विलीयन्ते दरिद्राणां मनोरथाः ।
One good turn deserves other.
उत्सवप्रियाः खलु मनुष्याः ।
कण्टकेनैव कण्टकमुद्धरेत् ।
5. atiparicayādavajñā bhavati ,
कर्तव्यो महदाश्रयः ।
lokaḥ prayāgavāsī kūpe snānaṁ samācarati ,
कवयः किं न पश्यन्ति ?
Familiarity breeds contempt.
काव्यशास्त्रविनोदेन कालो गच्छति धीमताम् ।
कालाय तस्मै नमः ।
6. hitāhitaṁ vikṣya nikāmamācaret ,
किमिव हि मधुराणां मण्डनं नाकृतीनाम् ।
Look before you leap.
किमिव हि दुष्करमकरुणानाम् ।
किं मिष्टमन्नं खरसूकराणाम् \?
7. avivekaḥ paramāpadāṁ padam ,
क्षमया किं न सिद्ध्यति ।
Indiscretion is the greatest cause of misery.
क्लेशः फलेन हि पुनर्नवतां विधत्ते ।
गतं न शोच्यम् ।
8. nirastapādape deça eraṇḍopi dramāyate ,
गतानुगतिको लोकः न कश्चित् पारमार्थिकः ।
A figure among cyphers.
गहना कर्मणो गतिः ।
गुणाः सर्वत्र पूज्यन्ते ।
9. piçācānāṁ piçācamāṣayaivottaraṁ deyam ,
चक्रवत्परिवर्तन्ते दुःखानि च सुखानि च ।
In Rome do as the Romans do.
जननी जन्मभूमिश्च स्वर्गादपि गरीयसी ।
जलबिन्दुनिपातेन क्रमशः पूर्यते घटः ।
10. yā yasya prakṛtiḥ svabhāvanīyatā kenāpi na tyajyate ,
जीवो जीवस्य जीवनम् ।
It is hard to break an old hog of her habit.
त्रुटितः संबन्धः प्रशान्तः कलहः ।
त्रैलोक्ये दीपकः धर्मः ।
11. adhruvād dhruvaṁ varam ,
दुर्लभं भारते जन्म मानुष्यं तत्र दुर्लभम् ।
varamadya kapotaḥ çvo mayurāt ,
दूरतः पर्वताः रम्याः ।
A bird in hand is worth two in the bush.
द्रव्येण सर्वे वशाः ।
धर्मो मित्रं मृतस्य ।
12. tadetad ghuṇotkīrṇākçaramiva ,
धीराः हि तरन्ति आपदम् ।
This is only accidental.
नास्ति सत्यसमो धर्मः ।
न कूपखननं युक्तं प्रदीप्ते वह्निना गृहे ।
13. vrddā veçyā tapasvinī ,
न भूतो न भविष्यति ।
vrddā nārī pativratā ,
नमः शिवाय ।
A wolf in lamb’s clothings.
नमो भगवते वासुदेवाय ।
न हि ज्ञानेन सदृशं पवित्रमिह विद्यते ।
14. durataḥ parvatā ramyāḥ ,
न शान्तेः परमं सुखम् ।
Distance lends charm to things.
निगूढेऽपि कुक्कुटे उदेत्येव अरुणः ।
निर्वाणदीपे किमु तैलदानम् ।
15. loke gurutvaṁ viparītatāṁ vā
निरस्तपादपे देशे एरण्डोऽपि द्रुमायते ।
svaceṣṭitānyeva naraṁ nayanti ,
निःस्पृहस्य तृणं जगत् ।
Man is the architect of his own future.
न निश्चितार्थात् विरमन्ति धीराः ।
निर्धनस्य कुतः सुखम् ।
16. nijasadananiviṣṭaḥ çvā na siṁhāyate kim ,
नीचैर्गच्छत्युपरि च दशा चक्रनेमिक्रमेण ।
Every cock fights best on its own dung-hill.
परदुःखं शीतलम् ।
परोपकाराथमिदं शरीरम् ।
17. mandopyaviratodyogaḥ sadā vijayabhāgbhavet ,
परोपदेशे पाण्डित्यम् ।
Slow and steady wins the race.
परोपकारः पुण्याय ।
परोपकाराय सतां विभूतयः ।
18. na muniḥ punarāyāto na cāsau vardhate giriḥ ,
पुनः पुनरपि प्रक्षाल्य कज्जलं न श्वेतायते ।
If the sky falls, we shall catch larks.
पिण्डे पिण्डे मतिर्भिन्ना ।
प्रज्ज्वालितो ज्ञानमयः प्रदीपः ।
19. bhakṣitepi laçune na çānto vyādhiḥ ,
प्रथमग्रासे मक्षिकापातः ।
kṛtaçca çīlavibhraṁçaḥ na cānañgaḥ çamaṁ gataḥ ,
पृथिव्यां त्रीणि रत्नानि जलमन्नं सुभाषितम् ।
Even the commission of the sin has not brought me nearer the fulfillment of my object.
बधिरात् मन्दकर्णः श्रेयान् ।
बहुजनहिताय बहुजनसुखाय ।
20. yācako yācakaṁ ddaṣṭvā çvanavad dhurdhurāyate ,
बहुरत्न वसुन्धरा ।
Two of a trade seldom agree.
बालानां रोदनं बलम् ।
बुद्धिः कर्मानुसारिणी ।
21. api dhanvantaritvaidyaḥ kiṁ karotu gatāyuṣi ,
बुद्धिर्यस्य बलं तस्य ।
There is no remedy against death.
भद्रं कर्णेभिः श्रुणुयाम देवाः ।
भवन्ति भवितव्यानां द्वाराणि सर्वत्र ।
22. ito bhraṣṭastato naṣṭaḥ ,
भिन्नरुचिर्हि लोकः ।
vṛaçcikaviṣabhītaḥ sarpeṇa daṣṭaḥ ,
मधु तिष्ठति जिव्हाग्रे हृदये तु हलाहलम् ।
Out of the frying pan into the fire.
मनः पूतं समाचरेत् ।
मनोरथानामगतिर्न विद्यते ।
23. saiṣā mahato vaṁçastamvrālladavā ‘nukṛṣyate ,
मरणं प्रकृतिः शरीरिणाम् ।
This is an instance of the mountain in labour.
महाजनो येन गतः स पन्थाः ।
मार्गारब्धाः सर्वयत्नाः फलन्ति ।
24. mṛgā mṛgaiḥ sañgamanuvrajanti ,
मातृदेवो भव ।
Birds of a feather flosk together.
पितृदेवो भव ।
25. nahi kastūrikāmodaḥ çapathena vibhāvyate ,
आचार्यदेवो भव ।
Profession is no proof.
अतिथिदेवो भव ।
मूढः परप्रत्ययनेयबुद्धिः ।
26. maunaṁ svīkāralakṣaṇam ,
मृदुर्हि परिभूयते ।
Silence is half-assent.
मौनं सर्वार्थसाधनम् ।
यथा बीजं तथा अङ्कुरः ।
27. dāridrathadoṣo duṇarāçināçī ,
यथा राजा तथा प्रजा ।
A light purse is a heavy curse.
यद् वा तद् वा भविष्यति ।
यद् वा तद् वा वदति ।
28. cakravatparivartante duḥkhāni ca sukhāni ca ,
याचको याचकं दृष्ट्वा श्वानवत् गुर्गुरायते ।
To every spring there is an autumn.
यादृशं वपते बीजं तादृशं लभते फलम् ।
यः क्रियावान् स पण्डितः ।
युद्धस्य कथा रम्या ।
29. khalaḥ karoti durvṛttiṁ nūnaṁ phalati sādhuṣu ,
येन केन प्रकारेण प्रसिद्धः पुरुषो भवेत् ।
The mischief of the wicked reacts on the good.
योजकस्तत्र दुर्लभः ।
राजा कालस्य कारणम् ।
30. kasyātyantaṁ sukhamupanatam ,
वन्दे मातरम् ।
Christmas comes but once a year.
वक्ता दशसहस्रेषु ।
वचने का दरिद्रता \?
31. satāṁ hi sandehapadeṣu vastuṣu pramāṇamantaḥkaraṇapravṛttayaḥ ,
विद्वान् सर्वत्र पूज्यते ।
The tendencies of the minds of the noble are a descisive factor in matters of doubt.
विद्याधनं सर्वधनप्रधानम् ।
विनाशकाले विपरितबुद्धिः ।
32. svahastenāñgārakarṣaṇam ,
शठं प्रति शाठ्यम् ।
This is drawing down ruin upon yourself with your own hands.
शरीरमाद्यं खलु धर्मसाधनम् ।
शीलं परं भूषणम् ।
33. idamraṇye ruditamiva ,
शुभास्ते पन्थानः ।
This (is a) cry in (the) wilderness.
शुभं भवतु ।
सत्यमेव जयते न अनृतम् ।
34. bhinnarucirhi lokaḥ ,
सत्यं कण्ठस्य भूषणम् ।
Tastes differ.
सुखमुपदिश्यते परस्य ।
संहतिः कार्यसाधिका ।
35. sūcipraveçe musalapraveçaḥ ,
This is the thin end of the wedge.
36. na ṛte çrāntasya sakhyāya devāḥ , (ṛg.)
God helps those who help themselves.
37. piṭaraṁ kvathadatimātraṁ nijapārçvāneva dahatitarām ,
Anger burns.
38. dūrasthā drākṣā labdhumapārayatā ‘mletyuktvā tyajyate ,
Grapes are sour.
39. niyatiḥ kena laḍdhyate ,
Fate is inexorable.
40. utpatitopi hi caṇakaḥ çaktaḥ kiṁ bhrāṣṭrakaṁ bhaḍktum ,
A weakling, howsoever try he may, cannot injure the strong.
41. na biḍālo bhavedyatra tatra krīḍanti mūṣakāḥ ,
When the cat is away, the mice will play.
42. bruvate hi phalena sādhave na tu kaṇṭena nijopayogitām ,
Good men prove their usefulness by deeds and not by words.
43. anuktamapyūhati paṇḍito janaḥ ,
The wise make out even what is implicit.
44. svabhāvo duratikramaḥ ,
You cannot go against your nature.
45. na ramyamāhāryamapekṣate guṇam ,
Beauty requires no paint.
46. sahasā vidadhīta na kriyām ,
One should not act precipitately.
47. sāhase çrīḥ prativasati ,
anirvedaprāpyāṇI çreyāṁsi ,
The brave win the fair. Nothing venture, nothing gain.
48. sa suhṛad vyasane yaḥ spāt ,
A friend in need is a friend indeed.
49. skhalanadharmāṇo manuṣyāḥ ,
To err is human.
50. kimiṣṭamannaṁ kharasukarṇām ,
ravropahāraiḥ kimu markaṭānām ,
Why cast pearls before swine?
51. saṁçayātmā vinaçyati ,
There is no future for the sceptic.
52. sādhukārī sādhurbhavati ,
Noble is he who nobly acts.
53. çaṭhe çāvthaṁ samācaret ,
Give tit for tat.
54. sandīpte bhavane tu kūpakhananaṁ pratyudyamaḥ kīddçaḥ ,
na kupakhananaṁ yuktaṁ pradīpte vahninā gṛhe ,
While the grass grows, the horse starves.
55. indropi laghutāṁ yāti svayaṁ prakhyāpitairguṇaiḥ ,
Self-praise is derogatory.
56. svaguṇāviṣkriyādoṣo nāsti bhrūtārthaçaṁsinaḥ ,
A person stating facts does not offend by recounting his own merits.
57. khalaḥ sarṣapamātrāṇī paracchidrāṇī paçyati ,
ātmano bilvamātrāṇī paçyati ,,
The mote thou seest in the eyes of others, but bot the beam in thine own.
58. āmukhāpāti kalyāṇāṁ kāryasidbhiṁ hi çaṁsati ,
Morning shows the day.
59. sānuṣañgāṇī kalyāṇāni ,
Good fortunes come in a train.
60. vipad vipadamanubadhnāti ,
sañḍhacāriṇo ‘narthāḥ ,
Misfortunes come by shoals.
61. payopi çaiṇḍikīhaste vāruṇātyuabhidhīyate ,
Evil breeds suspicion.
62. kiṁ kālo na kavalayati ,
Who can escape death?
63. satyameva jayate nānṛtam ,
Truth triumphs and not falsehood.
64. gaveṣate kelivanaṁ praviṣṭaḥ kramelakaḥ kaṇṭakajālameva ,
The evil-minded have an eye for fault only.
65. nahi bandhyā vijānāti gurvīṁ prasavavedanāṁ ,
An idler has no idea of others’ labour.
66. saṁhatiḥ kāryasādhikā ,
Union is effective.
67. niḥsārasya padārthasya prāyeṇāḍamvraro mahān ,
Much cry and little wool.
68. añgīkṛtaṁ sukṛtinaḥ paripālayanti ,
The virtuous abide by their undertakings.
69. āmrān pṛṣṭaḥ kovidārānācaṣṭe ,
Is questioned one thing and replies another.
70. tattvāvabodhaikaraso na tarkaḥ ,
Reason does not essentially lead to the knowledge of reality.
71. sāmānādhikaraṇyaṁ hi tejastimirayoḥ kutaḥ ,
How much can darkness and the sunshine co-exist?
72. sarvanāçe samutpanne ardhaṁ tyajati paṇḍitaḥ ,
Something is better than nothing.
73. nahi prabhadati paravattā kartumātmapriyāṇī ,
A dependant cannot have his own way.
74. haṁso hi kṣīramādatte tanmiçrā varjayatyapaḥ ,
Goose milk
75 Satyāt nāsti paro dharmH
Нет религии выше истины (Тайная доктрина
स्वभावो दुरतिक्रमः
==03==
| 